Poniżej treść kazusu, rozwiązania oraz ich omówienie.
ABC sp. z o.o. w dniu 04.07.2003 r. zawarła z EC S.A. w formie pisemnej umowę, zgodnie z którą zobowiązana była do skupienia od rolników i dostarczenia do EC S.A. określonej ilości słomy służącej jako paliwo do elektrociepłowni. Słoma miała zostać dostarczona w terminie do dnia 31.05.2004 r. Do umowy dołączono aktualne odpisy z KRS obu stron, z których wynikało, iż osoby, które podpisały umowę były upoważnione do reprezentowania obu stron. W dniu 23.08.2003 r. EC S.A. wpłaciła na rzecz ABC sp. z o.o. zaliczkę w kwocie 100.000 zł na poczet przyszłych dostaw. Do dnia 31.05.2004 r. dostarczono do EC S.A. słomę o wartości 20.000 zł. W trakcie dostarczania tej słomy w dniu 10.04.2004 r. z winy pracownika EC S.A. doszło do uszkodzenia pojazdu należącego do ABC sp. z o.o. W dniu 15.05.2004 r. strony w korespondencji mailowej uzgodniły, że termin dostarczenia zostanie przedłużony do 31.05.2005 r. W dniu 15.06.2004 r. EC S.A. zawiadomił ABC sp. z o.o., iż wszystkie prawa EC S.A. wynikające z łączącej strony umowy zostały przeniesione na rzecz banku Arka jako zabezpieczenie umowy kredytowej. W dniu 30.06.2004 r. ABC sp. z o.o. przedstawił wycenę szkody w pojeździe na kwotę 30.000 zł i wezwał EC S.A. do zapłaty wskazanej należności. Zapłata nie została dokonana. Do dnia 31.05.2005 r. ABC sp. z o.o. nie dostarczył wymaganej ilości słomy.
Pismem z dnia 01.03.2008 r. bank Arka wezwał ABC sp. z o.o. do dostarczenia brakującej ilości słomy lub zwrotu zaliczki w kwocie 80.000 zł w terminie 7 dni od daty wezwania. ABC sp. z o.o. pismem z dnia 15.03.2008 r. odpisał, iż bank może odebrać słomę z magazynów ABC sp. z o.o., na co bank nie wyraził zgody. W tej sytuacji pismem z dnia 10.04.2008 r. bank odstąpił od umowy i zażądał zwrotu zaliczki w kwocie 80.000 zł w terminie 7 dni od daty pisma. Wobec braku zwrotu pozwem z dnia 10.05.2008 r. zażądał zasądzenia od ABC sp. z o.o. kwoty 80.000 zł wraz z odsetkami od dnia 09.03.2008 r.
W odpowiedzi pozwany podniósł, iż bankowi nie przysługuje legitymacja do dochodzenia roszczeń, gdyż umowa z dnia 04.03.2003 r. była nieważna z uwagi na to, że z dniem 30.06.2003 r. wygasła kadencja zarządu ABC sp. z o.o., a zatem osoby, które podpisały umowę, nie były upoważnione do jej reprezentacji. Nadto wbrew postanowieniom umowy spółki ABC sp. z o.o. na zawarcie tej umowy nie uzyskano zgody zgromadzenia wspólników spółki. Na bank zaś przeniesiono wyłącznie prawa wynikające z umowy, a nie o zwrot bezpodstawnego wzbogacenia.
Pozwany podniósł także z ostrożności zarzut przedawnienia, które w sprawie jego zdaniem wynosi dwa lata. Pozwany wskazał, iż wobec zawarcia umowy w formie pisemnej zmiany do umowy wprowadzone w korespondencji mailowej z dnia 15.05.2004 r. były nieważne, a zatem termin do dostarczenia słomy to 31.05.2004. i od tej daty biegnie termin przedawnienia.
Niezależnie do powyższego pozwany podniósł zarzut potrącenia swoich roszczeń z tytułu uszkodzenia pojazdu w kwocie 30.000 zł wraz z odsetkami od dnia 01.07.2004 r.
W odpowiedzi powód wskazał, iż w jego ocenie umowa i jej zmiany były ważne, zaś roszczenie pozwanego o naprawienie szkody jest przedawnione i nie powinno być uwzględnione, a nadto roszczenie to przysługuje wobec EC S.A. a nie wobec banku.
- Jaki charakter miała umowa zawarta między stronami?
a) umowa kontraktacji
b) umowa dostawy
c) umowa sprzedaży
Przedmiotem umowy zawartej przez ABC sp. z o.o. i EC S.A. było przeniesienie przez ABC sp. z o.o. na rzecz EC S.A. własności określonej ilości słomy oraz jej wydanie. Taki charakter zobowiązania wskazuje na umowę sprzedaży opisaną w art. 535 i nast. k.c.
Umowa nie może być uznana za umowę kontraktacji, gdyż w myśl art. 613 k.c. stroną umowy kontraktacji jest producent rolny, a przedmiotem umowy jest m.in. wytworzenie produktu rolnego. W tym wypadku ABC sp. z o.o. ani nie była producentem rolnym, ani nie zobowiązało się do wytworzenia produktu rolnego, gdyż od początku było wiadomo, że produkt ten nabędzie ona od rolników.
Podobnie umowy nie można zakwalifikować jako umowy dostawy, gdyż zgodnie z art. 605 k.c. przedmiotem tej umowy jest wytworzenie rzeczy oznaczonych co do gatunku i ich dostarczenie. W tym przypadku ABC sp. z o.o. nie zobowiązała się do wytworzenia rzeczy, ale do ich nabycia od producentów.
2. Czy umowa między stronami była ważna?
a) była nieważna z uwagi na nieprawidłową reprezentację
b) była nieważna z uwagi na brak uchwały zgromadzenia wspólników
c) obie odpowiedzi a i b są prawidłowe
d) była ważna
Nie ulega wątpliwości, iż w dacie zawarcia umowy ABC sp. z o.o. nie była należycie reprezentowana z uwagi na wygaśnięcie kadencji zarządu i niepowołanie nowego. Zgodnie jednak z art. 14 ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym podmiot zobowiązany do złożenia wniosku o wpis do rejestru nie może powoływać się wobec osób trzecich działających w dobrzej wierze na dane, które nie zostały wpisane do rejestru lub uległy wykreśleniu z rejestru. Ponieważ w myśl art. 22 ustawy o KRS ABC sp. z o.o. była zobowiązana do złożenia wniosku o wykreślenie członków zarządu z rejestru w terminie 7 dni od wygaśnięcia ich mandatów, nie może teraz wobec swojego kontrahenta zasłaniać się zarzutem nienależytej reprezentacji.
Podobnie w sprawie jest bezsporne, iż zawarcie przez ABC sp. z o.o. umowy z EC S.A. nastąpiło bez zgody wymaganej umową spółki. Brak tej zgody nie wpływa jednak na ważność umowy. Zgodnie bowiem z art. 17 § 3 k.s.h. czynność prawna dokonana bez zgody właściwego organu spółki, wymaganej wyłącznie przez umowę spółki albo statut, jest ważna, a jedyne konsekwencje z tego tytułu grożą zarządowi, który taką umowę zawarł.
Umowa zatem jest ważna.
3. Czy były ważne zmiany w umowie pomiędzy stronami potwierdzone korespondencją mailową?
a) były ważne
b) były nieważne
c) były ważne, jeśli korespondencja była prowadzona między osobami upoważnionymi do reprezentacji obu podmiotów
Umowa nie zawierała jakichkolwiek postanowień dotyczących formy jej zawarcia. Istnieje jednak art. 77 § 2 k.c. stanowiący, iż uzupełnienie lub zmiana umowy wymagają zachowania takiej formy, jaką ustawa lub strony przewidziały w celu jej zawarcia. Skoro zatem umowa została zawarta w formie pisemnej, jej zmiana również powinna nastąpić w formie pisemnej. Zgodnie jednak z art. 74 § 1 k.c. wobec braku zastrzeżenia rygoru nieważności, forma pisemna w tym wypadku ma charakter formy dla celów dowodowych. Z kolei w myśl art. 74 § 3 k.c. przepisów o formie dla celów dowodowych nie stosuje się do czynności prawnych w stosunkach między przedsiębiorcami. Tym samym zmiany w umowie są ważne i mogą być dowodzone wszystkimi środkami dowodowymi. Warunkiem jest jednak, by korespondencja była prowadzona przez osoby upoważnione do reprezentacji. W przeciwnym razie byłyby to oświadczenia albo składane przez rzekomy organ, co rodziłoby ich nieważność w myśl art. 39 k.c., albo składane przez rzekomego pełnomocnika, co wymagałoby potwierdzenia zgodnie z art. 103 § 1 k.c.
4. Ile wynosi termin przedawnienia roszczeń banku wobec ABC sp. z o.o.
a) dwa lata
b) trzy lata
c) dziesięć lat
W wyniku cesji nie dochodzi do zmiany terminu przedawnienia. Termin przedawnienia roszczeń banku wobec ABC sp. z o.o. jest zatem taki sam, jak termin przedawnienia roszczeń EC S.A. wobec ABC sp. z o.o. Nie ulega wątpliwości, iż roszczenie EC S.A. wynikało z prowadzonej przez nią działalności gospodarczej. W myśl art. 118 k.c. ogólny termin przedawnienia roszczeń wynikających z działalności gospodarczej wynosi trzy lata i taki termin będzie miał zastosowanie w opisywanym przypadku. Nie znajdzie natomiast zastosowania dwuletni termin przedawnienia wynikający z art. 554 k.c., gdyż ten odnosi się wyłącznie do roszczeń sprzedawcy, a nie kupującego.
5. Ile wynosi termin przedawnienia roszczeń ABC sp. z o.o. wobec banku
a) dwa lata od daty wezwania
b) trzy lata od daty wezwania
c) dziesięć lat od daty wezwania
d) inny
Roszczenia, które przysługują ABC sp. z o.o. względem EC sp. z o.o., mają charakter roszczeń deliktowych. Stąd też w myśl art. 442(1) § 1 k.c. roszczenia te przedawniają się z upływem trzech lat od dnia dowiedzenia się o szkodzie, nie później niż dziesięć lat od zdarzenia wywołującego szkodę.
6. Czy bank miał prawo odstąpić od umowy z ABC sp. z o.o.?
a) tak
b) nie
W drodze umowy cesji na bank zostały przeniesione wszystkie prawa wynikające z umowy zawartej przez EC S.A. z ABC sp. z o.o. Wśród tych uprawnień jest również prawo do odstąpienia od umowy w przypadkach wskazanych w umowie bądź ustawie. Ponieważ umowa nie wskazywała żadnych podstaw odstąpienia, należy odwołać się do ustawy. W tym przypadku bank uznał, iż ABC sp. z o.o. nie wykonała swojego zobowiązania do dostarczenia słomy i skorzystał z uprawnienia wynikającego z art. 491 § 1 k.c. – najpierw wezwał do wykonania zobowiązania z wyznaczeniem terminu, a następnie odstąpił od umowy. Bez znaczenia dla sprawy jest fakt, iż ABC sp. z o.o. zaoferowała bankowi możliwość odbioru słomy z jej magazynu. Zgodnie bowiem z zawartą umową słoma powinna była zostać dostarczona do siedziby EC S.A.
Pomimo powyższych ustaleń bank nie był upoważniony do odstąpienia od umowy, gdyż nie zostały spełnione wszystkie przesłanki opisane w art. 491 § 1 k.c. Jedną z przesłanek jest bowiem to, że wezwanie do spełnienia świadczenia winno zawierać zagrożenie, iż w razie bezskutecznego upływu wyznaczonego terminu wzywający będzie uprawniony do odstąpienia od umowy. W opisywanej sprawie wezwanie nie zawierało tego elementu, więc odstąpienie było nieskuteczne.
7. Czy bank jest legitymowany do dochodzenia roszczeń wobec ABC sp. z o.o.
a) tak
b) nie
Czynna legitymacja procesowa to możliwość występowania w charakterze powoda w danym postępowaniu wynikającym z danego stosunku prawnego. Z tego punktu widzenia bank był legitymowany czynnie do dochodzenia wobec ABC sp. z o.o. roszczeń wynikających z umowy sprzedaży. Fakt, iż w tym wypadku roszczenia te były bezzasadne (wobec nieskuteczności odstąpienia), nie wpływa na ocenę istnienia po stronie banku legitymacji.
8. Czy roszczenia banku wobec ABC sp. z o.o. są przedawnione?
a) tak
b) nie
Jak już wcześniej wskazano, roszczenia banku wobec ABC sp. z o.o. przedawniają się z upływem trzech lat. Nadto ważne było porozumienie wydłużające termin dostarczenia słomy do dnia 31.05.2005 r. Tym samym najwcześniejszym terminem, w którym można było się domagać spełnienia przez ABC sp. z o.o. zobowiązania był 01.06.2005 r. Ponieważ pozew złożono w dniu 10.05.2008 r., nie mogło dojść do przedawnienia roszczenia.
9. Czy roszczenia ABC sp. z o.o. wobec banku są przedawnione?
a) tak
b) nie
Jak już wcześniej wspomniałem, roszczenia ABC sp. z o.o. wobec banku miały charakter roszczeń deliktowych, które przedawniają się po upływie 3 lat od dnia dowiedzenia poszkodowanego się o szkodzie i osobie obowiązanej do jej naprawienia. Ponieważ wysokość szkody była znana ABC sp. z o.o. od dnia 30.06.2004 r., roszczenia te uległy przedawnieniu z dniem 01.07.2007 r.
10. Czy ABC sp. z o.o. miała prawa zgłosić roszczenia z tytułu szkody w pojeździe do potrącenia wobec banku?
a) tak
b) nie
Zgodnie z art. 502 k.c. wierzytelność przedawniona może być zgłoszona do potrącenia, jeśli w chwili, gdy potrącenie stało się możliwe, przedawnienie jeszcze nie nastąpiło. W opisywanej sprawie ten warunek nie został jednak spełniony. Pierwszym dniem, w którym możliwe było potrącenie, był dzień odstąpienia od umowy (zakładając, że było skuteczne) czyli 10.04.2008 r. Do tego czasu bowiem bankowi nie przysługiwało wobec ABC sp. z o.o. roszczenie o zwrot zaliczki, a wyłącznie roszczenie o wydanie zakupionej słomy. Dopiero z chwilą odstąpienia (przy założeniu jego skuteczności) ABC sp. z o.o. była zobowiązana do zwrotu otrzymanej zaliczki. Ponieważ w dniu 10.04.2008 r. roszczenie ABC sp. z o.o. z tytułu szkody w pojeździe było już przedawnione, potrącenie nie mogło być skuteczne.
Potrąceniu sprzeciwiał się dodatkowo fakt, iż podmiotem odpowiedzialnym za naprawienie szkody ABC sp. z o.o. była EC S.A. a nie bank. Zgodnie z art. 513 § 2 k.c. dłużnik może z przelanej wierzytelności potrącić wierzytelność, która mu przysługuje względem zbywcy, chociażby stała się wymagalna dopiero po otrzymaniu przez dłużnika zawiadomienia o przelewie. Nie dotyczy to jednak wypadku, gdy wierzytelność przysługująca względem zbywcy stała się wymagalna później niż wierzytelność będąca przedmiotem przelewu. W tym wypadku jednak nie było możliwe potrącenie z przelanej wierzytelności, gdyż na etapie przelewu wierzytelność przekazana na rzecz banku była wierzytelnością o świadczenie niepieniężne. Dopiero z chwilą odstąpienia przez bank (przy założeniu jego skuteczności) powstała wierzytelność pieniężna, która jednak nie była przedmiotem przelewu.
11. Zakładając, że bank ma prawo dochodzić roszczeń od ABC sp. z o.o. od jakiej daty może naliczyć odsetki:
a) 01.06.2004 r.
b) 01.06.2005 r.
c) 09.03.2008 r.
d) 18.04.2008 r.
Jak podnosiłem wcześniej, do dnia odstąpienia (przy założeniu jego skuteczności) bankowi nie przysługiwało roszczenie wobec ABC sp. z o.o. o zwrot zaliczki. Tym samym nie mogły zostać naliczone odsetki od tej kwoty. Naliczenie odsetek było zatem możliwe dopiero po upływie terminu do zapłaty wyznaczonego w oświadczeniu o odstąpieniu.
Poniżej wyniki w oparciu o powyższe rozwiązanie. Przy okazji serdecznie przepraszam za pomyłkę – są dwa testy o numerze 9. Oznaczyłem je numerami 9(1) i 9(2). Mam nadzieję, że zainteresowane osoby pamiętają swoje odpowiedzi i będą w stanie stwierdzić, który wynik pasuje do ich testu.
Nr 1 – 9 punktów
Nr 2 – 9 punktów
Nr 3 – 9 punktów
Nr 4 – 7 punktów
Nr 5 – 8 punktów
Nr 6 – 9 punktów
Nr 7 – 9 punktów
Nr 8 – 8 punktów
Nr 9(1)- 4 punkty
Nr 9(2) – 9 punktów
Nr 10 – 7 punktów
Nr 11 – 9 punktów
Nr 12 – 9 punktów
Nr 13 – 9 punktów
Nr 14 – 4 punkty
Nr 15 – 5 punktów
Nr 16 – 4 punkty
Nr 17 – 5 punktów
Nr 18 – 7 punktów
Nr 19 – 3 punkty
Nr 21 – 3 punkty
Nr 22 – 10 punktów
Nr 23 – 10 punktów
Nr 24 – 5 punktów
Nr 25 – 4 punkty
Nr 27 – 5 punktów
Nr 28 – 11 punktów
Nr 29 – 6 punktów
Nr 30 – 5 punktów
Nr 31 – 4 punkty
Mimo, że kazus był mocno podchwytliwy, wyniki są przyzwoite, a kilku osobom udało się rozwiązać bezbłędnie lub prawie bezbłędnie. Najłatwiejsze okazało się pytanie o ważność umowy z 93,1 % prawidłowych odpowiedzi, a najtrudniejsze o termin naliczania odsetek z zaledwie 20,7 % prawidłowych odpowiedzi.
Oczywiście, jeśli ktoś ma jakieś uwagi do wyników, bądź nie zgadza się z zaproponowanym rozwiązaniem, zapraszam do komentarzy poniżej 🙂
Przy okazji serdecznie dziękuję za rzetelną ocenę zajęć oraz konstruktywną krytykę. Uwagi były niezwykle cenne. W wielu kwestiach jestem w stanie je uwzględnić (jak ilość kazusów, czas na przygotowanie czy sposób omawiania), jednakże co do samej tematyki i formy zajęć (jak kazusy zamiast pism procesowych, brak możliwości pisania umów na miejscu czy brak sylabusa) to decyzje leżą poza moimi kompetencjami. Postaram się jednak, aby Państwa uwagi dotarły do osób decyzyjnych.
Dziękuję także za wspólne zajęcia i życzę powodzenia na kolokwium 🙂
