W prasie zaczęły ukazywać się ogłoszenia poszczególnych oddziałów Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad pozwalające na uzyskanie od GDDKiA zaspokojenia roszczeń przez podwykonawców wykonujących prace w ramach inwestycji finansowanych przez GDDKiA, którym należnych kwot nie zapłacił generalny wykonawca robót. Pojawia się pytanie, czy taka możliwość przysługuje przewoźnikom dostarczającym materiały budowlane i urządzenia na tereny budów autostrad i dróg krajowych.
Ustawa dla pokrzywdzonych
Wspomniane ogłoszenia są efektem wejścia w dniu 03.08.2012 r. w życie ustawy z dnia 28.06.2012 r. o spłacie niezaspokojonych należności przedsiębiorców, wynikających z realizacji zamówień publicznych (Dz. U. poz. 891). W myśl przepisów tego aktu prawnego podwykonawcy podmiotu, który uzyskał zamówienie publiczne na roboty budowlane udzielone przez GDDKiA, mają prawo wystąpić do GDDKiA o zapłatę swoich należności za wykonane i odebrane prace, jeśli nie otrzymali za nie zapłaty od swojego kontrahenta (w szczególności jeśli ogłoszono jego upadłość). W założeniu ma to zapobiec rozlewaniu się fali upadłości w branży budowlanej – niewypłacalność generalnych wykonawców mogłaby wywołać efekt domina i skutkować niewypłacalnością kolejnych podmiotów w branży.
Kto może wystąpić o zapłatę
Ustawa nie precyzuje jednoznacznie kręgu osób uprawnionych do pieniędzy z GDDKiA. Wydaje się jednak, że jest on nakreślony dość szeroko. Po pierwsze obejmuje on przedsiębiorców, którzy zawarli z generalnym wykonawcą umowę w związku z realizacją zamówienia publicznego na roboty budowlane udzielonego przez GDDKiA. Po drugie przedsiębiorca musi być mikro-, małym lub średnim przedsiębiorcą w rozumieniu przepisów wspólnotowych. Po trzecie osoby te mogą formułować roszczenia wyłącznie za prace zrealizowane i odebrane i to tylko w zakresie należności głównej. Co istotne ustawa nie dotyczy osób, które mają prawo dochodzić swoich należności na podstawie art. 647(1) k.c. czyli podwykonawców wykonujących roboty budowlane za zgodą inwestora.
Przewoźnik też się mieści?
Czy do powyższej kategorii można by zaliczyć przewoźników dowożących materiały i urządzenia? Ustawa wprost nie odpowiada na to pytanie. Z jednej strony może pojawić się wątpliwość, czy w przypadku przewoźników mamy do czynienia z wykonanymi i odebranymi pracami. Takiej nomenklatury używa się bowiem zwykle w odniesieniu do robót budowlanych oraz umowy o dzieło. Z drugiej jednak strony w zamierzeniu autorów ustawy, których odzwierciedleniem jest uzasadnienie projektu, ustawa miała umożliwić odzyskanie należności za wykonane prace szerokiej grupie osób, w szczególności dostawcom urządzeń. W ich przypadku również trudno mówić o wykonanych pracach, a w uzasadnieniu jednoznacznie się wskazuje, że dostawcy urządzeń powinni otrzymać zaległe wynagrodzenie od GDDKiA. Nic nie stoi na przeszkodzie zarazem, by pojęcie realizacji i odbioru prac interpretować szeroko w ten sposób, że obejmuje ono każdą zrealizowaną usługę czy dokonaną dostawę. Przy takiej wykładni z roszczeniami do GDDKiA mogliby wystąpić również przewoźnicy.
Termin zgłaszania roszczeń
Z roszczeniami można występować już od wejścia ustawy w życie (03.08.2012 r.). Ustawa przewiduje jednak, że gdy roszczeń jest znaczna ilość (więcej niż 3 % wartości kontraktu) publikuje się ogłoszenie w dzienniku ogólnopolskim z 21-dniowym terminem na zgłoszenie. Naruszenie tego terminu może spowodować nieuwzględnienie przy podziale kwoty przeznaczonej na roszczenia. Należy bowiem pamiętać, że roszczenia zaspokajane są tylko do wysokości zabezpieczenia złożonego przez wykonawcę w postępowaniu przetargowym.
Jak do tej pory ukazało się kilkanaście ogłoszeń, a terminy już biegną. Warto więc się pospieszyć. Poniżej pełen wykaz ogłoszeń wraz z terminami i oddziałami, do których się należy zgłosić:
1. GDDKiA Lublin
2. GDDKiA Poznań
3. GDDKiA Rzeszów
- odc. w. Krzyż – w. Dębica Pustynia – 19.09.2012 r.
- odc. w. Rzeszów Zachód – w. Rzeszów Centralny – 19.09.2012 r.
4. GDDKiA Katowice
5. GDDKiA Olsztyn
6. GDDKiA Bydgoszcz
- A1 odc. Czerniewice – Odolion – 18.09.2012 r.
- A1 odc. Odolion – Brzezie -18.09.2012 r.
- A1 odc. Brzezie – Kowal – 18.09.2012 r.
7. GDDKiA Kraków
8. GDDKiA Łódź (nie określono przedmiotu roszczeń) – 17.09.2012 r.
9. GDDKiA Warszawa
Procedura odzyskania należności
Przed zgłoszeniem się do GDDKiA przedsiębiorca musi podjąć pewne czynności świadczące o próbie samodzielnego odzyskania należności od wykonawcy. Do wniosku powinien bowiem załączyć albo pisemne oświadczenie wykonawcy o uznaniu należności przedsiębiorcy albo komplet kopii następujących dokumentów:
- wezwania do zapłaty należności
- pozwu wniesionego przeciwko wykonawcy o zapłatę należności lub zgłoszenia wierzytelności w postępowaniu upadłościowym
- umowy zawartej pomiędzy przedsiębiorcą a wykonawcą
Nie ma przewidzianej żadnej formy złożenia wniosku, ale GDDKiA opracowała wzór, który może być stosowany przez przedsiębiorców, w którym wymieniono wszystkie przewidziane w ustawie wymogi. Skorzystanie z niego powinno być więc gwarancją, że GDDKiA nie odrzuci wniosku ze względów formalnych.
Do wniosku należy załączyć oświadczenie, że należności wymienione we wniosku wynikają ze zrealizowanych i odebranych prac związanych z realizacją zamówienia publicznego oraz że nie są objęte gwarancją udzieloną przez wykonawcę lub nie zostały zaspokojone. Oświadczenie składane jest pod groźbą odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań.
Po weryfikacji formalnej otrzymanych wniosków poszczególne oddziały przygotowują listy przedsiębiorców, którym mogą zostać wypłacone środki.
Wypłata środków przez GDDKiA
Samo umieszczenie na liście nie gwarantuje jednak uzyskania pieniędzy. GDDKiA nie przyznano bowiem kompetencji do rozstrzygania, czy dane roszczenie wobec wykonawcy istnieje, czy też ma charakter sporny. Stąd wypłata następuje dopiero po przedstawieniu przez przedsiębiorcę określonych w ustawie dokumentów potwierdzających zasadność roszczeń. I tak uzyskanie zaliczki w wysokości do 50 % roszczenia możliwe jest dopiero po przedłożeniu:
- nieprawomocnego orzeczenia sądu zasądzającego należność od wykonawcy albo
- spisu wierzycieli sporządzonego w toku postępowania upadłościowego.
Wypłata całej kwoty może natomiast nastąpić dopiero po dostarczeniu GDDKiA:
- prawomocnego orzeczenia albo
- ugody zawartej przed sądem w sprawie między przedsiębiorcą i wykonawcą opatrzonej klauzulą wykonalności albo
- listy wierzytelności w postępowaniu upadłościowym pod warunkiem niezłożenia w stosunku do niej sprzeciw
W przypadku gdy kwota przeznaczona na wypłaty nie wystarcza na uwzględnienie wszystkich roszczeń umieszczonych na liście, podlega ona proporcjonalnemu rozdzieleniu.
Nie da się więc ukryć, że raczej nie ma co liczyć na szybką wypłatę, ale z pewnością lepiej odzyskać środki za jakiś czas niż nie dostać ich w ogóle, co bez wspomnianej ustawy w wielu przypadkach mogłoby mieć miejsce.
